در این نوشتار قصد داریم درباره کارایی آنتی‌اکسیدان، اثرات آن بر بدن و همچنین عسل به‌عنوان منبع غنی از آن صحبت کنیم. در ابتدا به تعریف آنتیاکسیدانها، رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو می‌پردازیم.
آنتی آکسیدان چیست؟ انواع برون زا و درون زا
آنتی اکسیدان هایی با وزن مولکولی کم، از جمله ویتامین C، E، کوآنزیم Q، کاروتن ها، گلوتاتیون و عناصر کمیاب مسئول غیرفعال کردن رادیکال‌های فعال هستند. برخی از آنها، از جمله گلوتاتیون، یوبی کینون، آلبومین و متالوتیونین ها و اوریک اسید، در بدن تولید می‌شوند. به آنتی‌اکسیدان‌های تشکیل شده توسط بدن ترکیبات درون‌زای آنتی‌اکسیدانی می‌گویند. اما منابع دیگری از آنتی‌اکسیدان که توسط غیر از بدن تولید می‌شود، شامل منابع طبیعی گیاهان (فلانوئیدها، اسیدهای فلونیک، کاروتنوئیدها، لیگنان‌ها، ترکیبات اورگانوسولفور و ویتامین‌ها) یا مواد معدنی (سلنیوم، روی، منگنز) هستند که توسط غذاها ارائه می‌شوند. به این نوع از آنتی اکسیدان‌ها، آنتی‌اکسیدان‌های برون‌زا گفته می‌شود.
آنتی اکسیدان‌ها فرآیند اکسیداسیون یا واکنش سلولی در برابر اکسیژن یا رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند آنتیاکسیدانها از بدن در مقابل سلول‌های بدخیم سرطانی محافظت کرده و سلول‌های سالم بدن را حفظ می‌کنند.
رادیکال‌های آزاد
بدن انسان در طی شبانه‌روز در معرض رادیکال‌های آزاد و همچنین آنتی‌اکسیدان قرار دارد.
آنتی اکسیدان با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کنند. بدن انسان، پس از واکنش‌های سلولی، این رادیکال‌های آزاد را ایجاد می‌کند. در صورت عادی رادیکال‌های آزاد می‌توانند توسط گلبول‌های سفید بدن، برای مقابله و از بین بردن ویروس‌ها، باکتری‌ها و سلول‌های آسیب‌دیده استفاده شوند. اما همیشه یک مقداری از رادیکال‌های آزاد برای بدن لازم است و اگر متعادل با میزان آنتیاکسیدانها در بدن نباشد، موجب پیری زودرس، سلول‌های آسیب دیده یا جهش‌یافته، آسیب بافت‌ها و افزایش فشار بر سیستم ایمنی بدن شود.
استرس اکسیداتیو
رادیکال‌های آزاد مسئول آسیب اکسیداتیو هستند. موارد مختلفی در زندگی مدرن امروز موجب تولید و گسترش بیش از اندازه رادیکال‌های آزاد است. بنابراین بدن نیاز دارد تا سطح بیشتری از آنتیاکسیدانها را دریافت کند که بخشی از آن توسط منابع غذایی تأمین می‌شود. در صورتی که تعادل میان آنتیاکسیدانها و رادیکال‌های آزاد رخ ندهد، بدن دچار استرس اکسیداتیو می‌شود.
فواید آنتی‌اکسیدان برای بدن
1– برای داشتن یک پوست سالم و جلوگیری از پیری زودرس بدن به این ماده نیاز دارد.
2- بدن برای سم‌زدایی از بدن و پاکسازی خون و اندام‌ها به آنتی‌اکسیدان وابسته است.
3- آنتی‌اکسیدان ازقلب و مغز، این دو عضو حیاتی بدن حفاظت می‌کند و موجب افزایش طول عمر می‌گردد. بنابراین آنتی‌اکسیدان نقش به سزایی در جلوگیری از سکته‌های قلبی و مغزی دارند.
4- آنتی اکسیدان از چشم‌ها حفاظت کرده و بیماری‌های چشمی از جمله آب مروارید را مهار می‌کند.
عسل سرشار از آنتی‌اکسیدان
شیوع جهانی بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشارخون بالا، آترواسکلروز، سرطان و بیماری آلزایمر در حال افزایش است. این بیماری‌ها که علل اصلی مرگ‌ومیر در سطح جهان را تشکیل می‌دهند، با استرس اکسیداتیو یعنی عدم تعادل بین آنتیاکسیدانها و رادیکال‌های آزاد در بدن مرتبط هستند. افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن نیز در معرض خطر زیاد استرس اکسیداتیو و به بیانی ساده‌تر کمبود آنتی‌اکسیدان قرار دارند. در چنین شرایطی بیمار و حتی افراد سالم، نیاز به مکمل‌هایی برای بهبود و ارتقای سطح آنتی اکسیدانی بدن خود دارند. عسل ماده‌ای با اثرات دارویی فراوان به ویژه آنتی‌اکسیدان است. مصرف این ماده می‌تواند اثرات استرس اکسیداتیو در کبد، سیستم گوارشی، پانکراس، کلیه، اندام‌های تناسلی و… کنترل و مهار سازد.
خواص درمانی عسل برای پیشگیری و درمان بیماری‌های حاد و مزمن ناشی از رادیکال‌های آزاد (نظیر آترواسکلروز، دیابت و سرطان) اهمیت پیدا کرده است. اسید فنولیک و فلاونوئیدهای موجود در عسل، علت اصلی چنین تأثیر شگفت‌انگیزی هستند. آنزیم‌های موجود در عسل، خواص آنتی‌اکسیدانی بالایی دارد. عسل حاوی فلائونوئیدها، ترکیبات فنل، گلوکز اکسیداز و کاتالاز است که وجود این عناصر مهر تاییدی بر سطح بالای آنتی اکسیدان موجود در عسل است آنتی اکسیدان موجود در عسل ب عنوان داروی ضد افسردگی در دوران استرس عاطفی، جسمی و فکری عمل می‌کند. در نظر داشته باشید که فعالیت آنتی اکسیدانی به منشاء گیاهی عسل بستگی دارد و در عسل‌های منابع مختلف گیاه شناسی تا حد زیادی مقادیر آنتی اکسیدانی متفاوت است.
عسل می‌تواند از رگ‌زایی و پیشرفت سرطان جلوگیری کند. سلول‌های سرطانی در گذر زمان، تکثیر می‌شوند و رشد می‌یابند. اما فرد بیمار می‌تواند از ترکیبات فنولی برای مهار این پیشرفت سرطانی بهره ببرد. مصرف عسل، به خوبی این کار را انجام می‌دهد. این ترکیبات فنولی، مرتبط با آنتیاکسیدانها هستند که به منظور مهار تهدیدات دردسرساز برای بدن متحد می‌شوند.
ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در عسل، یک عامل دارویی امیدوارکننده برای پیشگیری از سرطان، بیماری‌های قلبی، عروقی، التهابی، اختلالات عصبی، بهبود زخم‌ها، رفع بیماری‌های عفونی و پیری است. همچنین به لحاظ صنایع غذایی، این ترکیبات آنتی‌اکسیدانی می‌تواند به عنوان یک نگه‌دارنده برای غذا باشد.
در نتیجه اینکه، با مصرف انواع عسل طبیعی و سالم، می‌توانیم به حفظ سلامت بدن در مقابل عوامل مخرب کمک کنیم. خواص بی نظیر عسل برای کاهش و رفع استرس اکسیداتیو، ما را بیش از پیش به مصرف این ماده شگفت‌انگیز تشویق می‌کند.
Giangiacomo Beretta 1, Marica Orioli, Roberto Maffei Facino.2007. Antioxidant and radical scavenging activity of honey in endothelial cell cultures (EA.hy926).
M.I. Khalil*, S.A. Sulaiman and L. Boukraa. 2010. Antioxidant Properties of Honey and Its Role in Preventing Health Disorder. https://benthamopen.com/contents/pdf/TONUTRAJ/TONUTRAJ-3-6.pdf
Omotayo O. Erejuwa *, Siti A. Sulaiman and Mohd S. Ab Wahab. 2012. HONEY: a novel antioxidant.
برای مشاهده عسل های طبیعی مرزوق کلیک کنید
