در این نوشتار قصد داریم به یک مقایسه کوتاه و مختصر از نحوه حمل­ ونقل و مسیرهای تجاری بین صادرات چای ایرانی و چای­های دیگر ( ازجمله چای هندی و چینی) بپردازیم. بررسی می­گردد که صادرات چای از ایران به کشورهای مقصد به‌ویژه کشورهای عربی چگونه و چطور به‌صرفه‌تر از نمونه مشابه هندی و چینی است!

چای ایرانی ازنظر هزینه­ های حمل­ ونقل نسبت به دیگر چای­ها که از جنوب و شرق آسیا می­آید صرفه اقتصادی بیشتری دارد. ایران همسایه کشورهای عربی است و برای صدور و تجارت کالا هزینه­های کمتری برای صادرات و وارد کالاها تمام می­شود. عمدتاً این کالا از طریق مسیر زمینی به کشورهای همسایه ایران به‌ویژه عراق صادر می­شود و هزینه­های نگه­داری، انبارداری و حمل­ونقل کمتری نسبت به کالاهای صادراتی کشورهای دیگر دارد. در کشورهای عربی، علاوه بر چای ایرانی ، چای کشورهای چین، هند و سریلانکا نیز محبوبیت دارد؛ و جزو چای­های خریداری‌شده توسط این کشورهاست. علی­رغم اینکه چای ایرانی در کشورهای عربی طرفداران خود را دارد؛ اما با چای وارداتی از مقصدهای شرق و جنوب آسیا در رقابت است،  به‌ویژه در عراق که یکی از مقاصد مهم چای ایرانی است.

کشورهای شرقی و جنوب آسیا به طرق مختلفی به‌ویژه طریق زمینی و دریایی این محصول را به کشورهای عربی و حاشیه خلیج­فارس ارسال می­کنند؛ درحالی‌که چای­های ارسال‌شده از مبدأ ایران به این کشورها مسافت بسیار کمتری را طی می­نماید. در کنار اینکه مسافت کمتری را طی می­کند، چای ایرانی در زمان کمتری به این کشورها وارد می­شود و بنابراین به لحاظ کیفیت و تازه بودن، وضعیت بهتری دارند. به‌عنوان‌مثال فاصله چین تا عراق 5457 کیلومتر فاصله هند تا عراق 3155 کیلومتر است. فاصله کشور عراق با ایران 1314  کیلومتر است که بدون احتساب فواصل دو پایتخت تهران و عراق و صرف در نظر داشت مناطق و شهرهای هم­مرز این فاصله نیز به‌طورکلی رفع می­شود.

چای از طریق کامیون و راه‌آهن در سراسر هند برای مصرف خود حمل می‌شود، اما برای صادرات چای، در درجه اول از کشتی استفاده می‌شود. چای در ظروف استاندارد حمل می‌شود، اما این ظروف باید ضد آب باشند، آلوده نباشند و باید در زیر عرشه کشتی نگهداری شوند تا از قرار گرفتن در معرض باران یا آب دریا یا دمای بیش‌ازحد گرم یا سرد در طول حمل‌ونقل جلوگیری شود. چای دارجلینگ عموماً به‌منظور اطمینان از تحویل سریع‌تر به شرکت‌ها برای تکمیل یا به مصرف‌کنندگان، «حمل هوایی» می‌شود. کشتیرانی به‌طورکلی در سراسر جهان حدود 80 درصد تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد ، اما تأثیر زیست‌محیطی با 50000 کشتی باری بر روی اقیانوس‌های زمین وجود دارد. علاوه بر این، خطر نشت نفت و آلودگی کشتی (به‌عنوان‌مثال، فاضلاب، مواد زائد که به اقیانوس ریخته می‌شود) به آلودگی کلی ناشی از کشتی‌های مورداستفاده برای صادرات می‌افزاید. با در نظر داشت این احتمالات برای کالای ضعیفی چون چای که در فرآیند حمل­ونقل بسیار آسیب­پذیرند، حمل‌ونقل دریایی برای صادرات این کالا توصیه نمی­شود. علاوه برافزایش هزینه­ها بر قیمت تمام‌شده چای ، کیفیت و سلامت چای نیز به خطر می­افتد.

درباره صادرات کالاهای ایرانی غیرنفتی و خوراکی (چای نیز یکی از آن­هاست)به کشورهای عربی ، مسیرهای زمینی خوبی وجود دارد و مسافت بسیار کمتری طی می­شود تا چای وارد این کشورهای عربی شود. ضمن اینکه از خطرات حمل­ونقل دریایی که در بالا به آن اشاره شد مصون می­ماند.

به‌عنوان‌مثال مسیر و نحوه  صادرات غیرنفتی ایران به عراق را بررسی می­کنیم. علاوه بر مسیر شمالی مرز ایران و عراق در استان کردستان عراق، مسیرهای دیگری در مناطق مرزی دو کشور اهمیت دارند ازجمله پاسگاه شلمچه بین مرز خوزستان و بندر بصره در عراق که پتانسیل خوبی برای حمل‌ونقل و ترانزیت کالاهای غیرنفتی و خوراکی است. این نکته نیز حائز اهمیت است که میزان تعرفه­های موجود بر کالاهای صادراتی نیز طی گفتگوهای ایران و عراق رو به کاهش است و می­تواند نقطه عطف مثبتی درروند صادرات کالاهای ایرانی به عراق باشد. منطقه آزاد اروندرود نیز مثال خوبی برای نشان دادن اقدامات جهت تسهیل امور تجارت است.مسیر زمینی ارسال چای از ایران به کشورهای عربی ازجمله عراق، امنیت کالا را برای فروشنده و خریدار تضمین می­کند و هزینه­های اضافی تحمیل‌شده بر این کالا را کاهش می­دهد.

تجارت­خانه مرزوق، با داشتن یکی از دفاتر خود در منطقه چای خیز گیلان در کشور ایران، این افتخار را دارد که در زمان­بندی مناسبی چای را به مقاصد موردنظر ارسال نماید. چای باکیفیت ایرانی که خیلی زود به دست مشتریان می­رسد و هزینه­های حمل­ونقل کمتری را بر مشتریان و مصرف­کنندگان بازارهای مصرف تحمیل می­کند.